Marmara Denizi Müsilaj Krizi: Sessiz Felaket ve Acil Çözüm Çağrısı

 Marmara Denizi Müsilaj Krizi: Sessiz Felaket ve Acil Çözüm Çağrısı

Marmara Denizi, Türkiye’nin kalbi, bir doğa harikası ve milyonlarca insanın geçim kaynağı olan bir ekosistem. Ancak bugün, bu eşsiz iç deniz, müsilaj adı verilen yapışkan, iğrenç bir tabakayla boğuluyor. Deniz salyası olarak da bilinen müsilaj, fitoplanktonların aşırı çoğalmasıyla oluşan organik bir madde birikimi. Bu felaket, yalnızca bir çevre sorunu değil, aynı zamanda ekonomik, toplumsal ve sağlık açısından bir krizdir. Marmara’nın sessiz çığlığı, ne yazık ki devlet, belediyeler, sivil toplum örgütleri ve üniversiteler tarafından yeterince duyulmuyor. Bu güçlü iradesizlik, sadece Marmara’yı değil, tüm denizlerimizi ve geleceğimizi tehdit ediyor. Eğer bu soruna acilen ve kararlılıkla müdahale edilmezse, yakın, orta ve uzun vadede karşılaşacağımız yıkım geri dönülmez bir boyuta ulaşabilir. Bu yazı, müsilaj krizinin bugünkü ve gelecekteki etkilerini çarpıcı bir şekilde ortaya koyarak, çözüm için bir çağrı niteliğindedir.

Müsilajın Bugünkü Yıkıcı Etkileri

Marmara Denizi’nde müsilaj, hem yüzeyde hem de derinliklerde bir tül gibi yayılarak ekosistemi boğuyor. Bu yapışkan tabaka, denizdeki oksijen transferini engelliyor, fotosentezi durduruyor ve sudaki çözünmüş oksijen seviyelerini kritik seviyelere düşürüyor. Sonuç, balıklar, kabuklular, deniz çayırları ve diğer canlılar için toplu ölümler. Örneğin, Marmara’daki mercan resifleri ve pinalar, müsilajın dipte birikmesiyle çürüyor ve ekosistemin temel taşları yok oluyor.

Bu ekolojik yıkım, ekonomik ve toplumsal sonuçlar doğuruyor. Balıkçılık sektörü çöküşün eşiğinde; balıkçılar ağlarını müsilajla dolu çekiyor, av miktarları dramatik şekilde azalıyor. Turizm sektörü de ağır darbe alıyor; müsilajla kaplı sahiller, tatilcileri uzaklaştırıyor ve kıyı bölgelerindeki işletmeler iflasla karşı karşıya. Ayrıca, müsilajın içerdiği toksik maddeler ve bakteriler, özellikle midye gibi dip canlılarının tüketimi yoluyla insan sağlığını tehdit ediyor. Kolera gibi salgın hastalık riski, kirli sulardan veya iyi pişirilmemiş deniz ürünlerinden bulaşabilir, bu da halk sağlığı için ciddi bir tehlike oluşturuyor.

Marmara’nın hinterlandındaki milyonlarca insan, bu krizden dolaylı olarak etkileniyor. Sanayi atıkları, evsel atıklar ve tarımsal kimyasalların denize ulaşması, müsilajı besleyen azot ve fosfor birikimini artırıyor. Bölgedeki 25 milyona yakın nüfus, bu kirliliğin hem faili hem de mağduru. Müsilaj, sadece bir çevre felaketi değil, aynı zamanda doğaya karşı sorumsuzluğumuzun bir aynasıdır.

Gelecekte Bizi Bekleyen Tehlikeler

Eğer müsilaj krizine karşı güçlü bir irade ve yoğun bir tedavi uygulanmazsa, Marmara Denizi ve çevresi için felaket senaryoları kaçınılmazdır:

• Yakın Vadede (1-3 Yıl): Müsilajın yayılımı devam ederse, Marmara’daki biyoçeşitlilik ciddi şekilde azalacak. Balık türlerinin tükenmesi, balıkçılık sektörünün tamamen çökmesine ve binlerce insanın işsiz kalmasına neden olacak. Turizm gelirleri daha da düşecek, kıyı bölgelerindeki ekonomik çöküş derinleşecek. Müsilajın toksik etkileri, halk sağlığı krizlerini tetikleyebilir; özellikle kolera gibi bulaşıcı hastalıklar, yetersiz denetim nedeniyle yaygınlaşabilir.
• Orta Vadede (3-10 Yıl): Marmara Denizi’nin ekosistemi geri dönülmez şekilde çökebilir. Oksijen seviyelerindeki düşüş, denizin “ölü deniz” haline gelmesine yol açacak. Deniz çayırları ve mercan resifleri tamamen yok olabilir, bu da diğer denizlere (Ege ve Karadeniz) müsilajın yayılma riskini artıracak. Kanal İstanbul gibi projeler, su ve madde alışverişini değiştirerek bu süreci hızlandırabilir. Ekonomik kayıplar milyarlarca liraya ulaşırken, bölgedeki su ürünleri ve turizm sektörleri tamamen durabilir.
• Uzun Vadede (10-50 Yıl): Marmara Denizi, bir atık havuzuna dönüşerek tüm ekolojik işlevlerini kaybedebilir. Deniz yaşamı tamamen yok olabilir, bu da Türkiye’nin gıda güvenliğini ve biyoçeşitliliğini tehdit eder. İklim değişikliğiyle birleşen bu kriz, sıcaklık artışları ve kirlilik nedeniyle diğer denizlerimizi de etkisi altına alabilir. Toplumsal sonuçlar, işsizlik, göç ve sağlık krizleriyle daha da ağırlaşacak. Marmara, bir zamanlar hayat dolu bir denizken, gelecek nesiller için yalnızca bir felaket öyküsü olarak anılabilir.

Çözüm İçin Acil ve Uzun Vadeli Adımlar

Müsilaj, doğanın bize verdiği bir uyarıdır. Bu uyarıya kulak vermek, sadece Marmara’yı değil, tüm denizlerimizi ve geleceğimizi kurtarmak için bir fırsattır. Aşağıda, acil uygulanması gereken tedavi yöntemleri ile orta ve uzun vadeli çözümler ve diğer denizlerde alınması gereken koruyucu önlemler sıralanmıştır.

Acil Tedavi Yöntemleri (İlk Etap)

1. İleri Biyolojik Arıtma Sistemlerinin Kurulması: Marmara’ya deşarj edilen evsel ve endüstriyel atıkların %100’ü ileri biyolojik arıtmadan geçmeli. Derin deşarj yöntemi derhal terk edilmeli, atık su arıtma tesisleri modernize edilmeli.
2. Kıyı Denetimlerinin Artırılması: Belediyeler, kıyı şeridinde düzenli su analizi yapmalı ve müsilajın yoğun olduğu dönemlerde deşarjlar durdurulmalı. Erken uyarı sistemleri kurularak müsilajın yayılımı gerçek zamanlı izlenmeli.
3. Halk Bilinçlendirme Kampanyaları: Müsilajın sağlık riskleri (örneğin, toksik maddeler içeren midye tüketimi) hakkında halk bilgilendirilmeli. Sivil toplum örgütleri, bu kampanyalarda aktif rol oynamalı.
4. Müsilaj Temizleme Çalışmaları: Deniz yüzeyindeki müsilaj, özel ekipmanlarla toplanmalı ve biyolojik arıtma teknikleriyle bertaraf edilmeli. Ancak bu, yalnızca geçici bir çözüm olarak uygulanmalı.

Orta ve Uzun Vadeli Tedavi Yöntemleri

1. Atık Yönetiminin İyileştirilmesi: Azot ve fosfor birikimini azaltmak için, sanayi, tarım ve kentsel atıkların denize ulaşması engellenmeli. Döngüsel atık su yönetimi uygulanmalı; akarsular ve yağmur suları doğa temelli yöntemlerle arıtılmalı.
2. İklim Değişikliğiyle Mücadele: Deniz suyu sıcaklıklarının artışı, müsilajı tetikleyen ana faktörlerden biri. Karbon emisyonlarını azaltmak için yenilenebilir enerji kaynaklarına yatırım yapılmalı ve iklim değişikliğiyle mücadele politikaları hayata geçirilmeli.
3. Ekosistemi Destekleyen Türlerin Korunması: Fitoplanktonları doğal yollarla dengeleyen türler (örneğin, zooplanktonlar) korunmalı ve deniz çayırları gibi habitatlar restore edilmeli.
4. Bölgesel İş Birliği: Marmara’ya Karadeniz’den gelen kirletici yükler (örneğin, Tuna Nehri) kontrol altına alınmalı. Bu, uluslararası iş birliği gerektiriyor.

Diğer Denizlerde Alınması Gereken Koruyucu Önlemler

1. Erken Uyarı ve İzleme Sistemleri: Ege ve Karadeniz gibi denizlerde müsilaj riskine karşı uzaktan algılama teknolojileri ve uydu görüntüleri kullanılmalı. Bu, sorunun büyümeden tespitini sağlar.
2. Doğa Dostu Tarım Politikaları: Tarımsal kimyasalların (gübre ve pestisit) denizlere ulaşması engellenmeli. Organik tarım teşvik edilmeli ve tarımsal atıklar sıkı denetlenmeli.
3. Atık Su Arıtma Altyapısı: Tüm kıyı bölgelerinde ileri biyolojik arıtma tesisleri zorunlu hale getirilmeli. Derin deşarj uygulamaları tamamen kaldırılmalı.
4. Toplumsal Bilinç ve Eğitim: Çevre eğitimi, okullardan başlayarak tüm toplum kesimlerine yayılmalı. Deniz ekosistemlerinin önemi ve kirliliğin sonuçları hakkında farkındalık artırılmalı.

Sonuç: Marmara’yı Kurtarmak İçin Harekete Geçme Zamanı

Marmara Denizi, bir atık havuzu değil, yaşamın kaynağıdır. Müsilaj, doğanın bize verdiği son uyarı olabilir. Eğer bugün güçlü bir irade gösterip kolları sıvamazsak, yarın çocuklarımız bir deniz değil, bir felaket mirası devralacak. Devlet, belediyeler, sivil toplum örgütleri, üniversiteler ve vatandaşlar olarak hepimiz bu krizin çözümünde sorumluyuz. Marmara’yı kurtarmak, sadece bir çevre mücadelesi değil, geleceğimizi koruma mücadelesidir. Harekete geçelim, çünkü denizler boğulursa, biz de boğuluruz!

Bu makale, çevreci sivil toplum örgütlerinin, yerel yönetimlerin ve Çevre, Şehircilik ve İklim Değişikliği Bakanlığı’nın dikkatine sunulmuştur. Marmara Denizi’ni kurtarmak için ortak bir eylem planı şarttır. Hadi, şimdi kolları sıvayalım!

Ant Gökçek, 14 Temmuz 2025 - Vilnius