Alman Ekonomisi; Dün, Bugün, Yarın

Alman Ekonomisi; Dün, Bugün, Yarın

Alman ekonomisi, II. Dünya Savaşı sonrası yıkıntılardan küresel liderliğe uzanan etkileyici bir yolculuk geçirdi; ancak son yıllarda durgunluk, enerji krizleri ve teknolojik dönüşümdeki gecikmelerle sıkışmış durumda. Bu makale, Almanya’nın savaş sonrası ekonomik toparlanmasını ve dönüm noktalarını, güncel ekonomik zorlukları rasyonel veriler ve örneklerle ele alarak, ağır sanayiden yapay zeka (AI) tabanlı teknolojik devrime ve Rusya’ya doğalgaz bağımlılığını azaltarak yeşil enerji odaklı radikal bir reformla önümüzdeki yüzyılda küresel liderliğini koruyabileceği tezini savunacak.

1945’te savaşın bıraktığı enkaz, Almanya’yı ekonomik bir çöküşün eşiğine getirdi: şehirler yıkılmış, sanayi durmuş, ekonomi sıfırlanmıştı. Ancak 1950’lerde Ludwig Erhard’ın serbest piyasa reformları ve Marshall Planı’nın desteğiyle başlayan “Wirtschaftswunder” (ekonomik mucize), Almanya’yı otomotiv, makine ve kimya sektörlerinde bir güç haline getirdi. BMW, Volkswagen ve Siemens gibi markalar, Alman kalitesinin sembolü oldu. 1960’lar ve 70’ler, istikrarlı büyüme ve refah dönemiydi; işsizlik yüzde 1’in altına düştü, Almanya Japonya ile birlikte dünyanın en büyük ihracatçılarından biri haline geldi. 1990’da yeniden birleşme, Doğu Almanya’nın entegrasyonu için trilyonlarca mark harcansa da, uzun vadede ekonomik kapasiteyi artırdı ve Almanya’yı Avrupa’nın motoru yaptı. 2000’lerde Gerhard Schröder’in Agenda 2010 reformları, iş gücü piyasasını esnetti, sosyal yardım sistemini yeniden yapılandırdı ve 2008 küresel finans krizinde Almanya’nın ayakta kalmasını sağladı; işsizlik oranı 2005’te yüzde 11,3’ten 2010’da yüzde 7’ye geriledi. 2010’lardan itibaren Energiewende politikası, yenilenebilir enerjiye geçişi hızlandırdı, ancak yüksek maliyetler ve uygulama zorlukları yeni kırılganlıklar yarattı.

Bugün Alman ekonomisi, tarihsel dayanıklılığına rağmen ciddi bir durgunluk yaşıyor. 2024’te GSYİH büyümesi sadece yüzde 0,3’te kaldı, Avrupa ortalamasının (yüzde 0,7) oldukça altında. Sanayi üretimi son çeyrekte yüzde 1,5 daraldı; otomotiv ve kimya sektörleri bu gerilemeden ağır etkilendi. Bundesbank raporlarına göre, yüksek enerji maliyetleri, artan iş gücü giderleri ve bürokrasi, firmaların rekabet gücünü zayıflatıyor. İhracat, ekonominin omurgası olmasına rağmen, 2023’te yüzde 1,2 geriledi; Çin’deki talep düşüşü ve küresel lojistik sorunları bu düşüşte etkili oldu. Volkswagen, yüksek üretim maliyetleri nedeniyle Almanya’daki bazı tesislerde işten çıkarmalar planlıyor ve 2024’te kâr marjı yüzde 6,5’ten yüzde 5’e düştü. Kimya devi BASF, enerji krizinin etkisiyle üretimini yüzde 10 azalttı ve bazı tesislerini yurtdışına taşımayı değerlendiriyor. Rusya-Ukrayna savaşı sonrası Rus gazına bağımlılık (2021’de doğalgaz ithalatının yüzde 55’i Rusya’dan geliyordu) sıfıra yakınsasa da, LNG gibi alternatifler maliyetleri artırıyor. Tüketici güven endeksi düşük; Ifo Enstitüsü’nün 2024 verilerine göre, hanehalkı harcamaları enflasyon ve belirsizlik nedeniyle yüzde 0,8 geriledi. Bürokrasi ve dijitalleşmedeki gecikmeler de sorun yaratıyor; Almanya’nın dijitalleşme endeksi, OECD ortalamasının altında, geniş bant internet ve 5G altyapısı Güney Kore veya Estonya’nın gerisinde. Demografik sorunlar da uzun vadeli bir tehdit: iş gücü, yaşlanan nüfus nedeniyle 2030’a kadar 5 milyon kişi azalabilir, vasıflı işçi eksikliği mühendislik ve teknoloji sektörlerini sınırlıyor.

Peki, Almanya bu sıkışıklıktan nasıl çıkabilir? Ağır sanayiden AI tabanlı teknolojik devrime ve Rusya’ya doğalgaz bağımlılığını azaltarak yeşil enerji odaklı radikal bir reformla, önümüzdeki yüzyılda Avrupa ve dünyanın en önemli güçlerinden biri olarak rolünü koruyabilir. Almanya, Siemens, SAP ve Bosch gibi teknoloji devleriyle güçlü bir mühendislik altyapısına sahip. AI, üretim süreçlerini optimize ederek maliyetleri düşürebilir ve rekabet gücünü artırabilir. Fraunhofer Enstitüsü’nün 2023 raporuna göre, AI destekli otomasyon enerji tüketimini yüzde 30 azaltabilir, üretim hatalarını yüzde 15 düşürebilir. Otomotivde, AI tabanlı otonom sürüş sistemleri Almanya’yı Tesla ve Çinli rakiplerle rekabette öne çıkarabilir; Mercedes-Benz’in 2024’te seviye 3 otonom araçları seri üretime geçirmesi bunun bir örneği. Ancak bu potansiyel için Ar-Ge harcamalarının (şu an GSYİH’nin yüzde 3,1’i) artırılması, bürokrasinin azaltılması ve 5G gibi dijital altyapının yaygınlaştırılması şart. Finlandiya’nın dijitalleşme hızı bir model olabilir.

Enerji tarafında, Rusya’ya doğalgaz bağımlılığını azaltmak, Almanya’nın güvenliğini ve ekonomik dayanıklılığını artırabilir. Energiewende politikası, yenilenebilir enerjiye geçişte önemli bir adım; 2024’te elektriğin yüzde 45’i rüzgar ve güneşten geldi, 2030 hedefi yüzde 80. Yeşil hidrojen teknolojisi, ağır sanayi için temiz bir alternatif sunuyor; Almanya, 2030’a kadar 10 gigawatt hidrojen üretim kapasitesi planlıyor. Thyssenkrupp’un yeşil çelik üretim projesi, hidrojenle karbon emisyonlarını yüzde 70 azaltmayı hedefliyor. Yenilenebilir enerji sektörü, yeni iş alanları da yaratıyor; 2023’te bu sektörde 300 binden fazla kişi çalışıyordu, 2030’a kadar bu sayının 600 bine ulaşması bekleniyor. Danimarka’nın rüzgar enerjisindeki başarısı, Almanya için ilham verici.

Almanya’nın tarihsel dayanıklılığı, bu dönüşümü başarabileceğini gösteriyor. Wirtschaftswunder, yeniden birleşme ve Agenda 2010, krizlerden reformlarla çıkma kapasitesini kanıtladı. Hükümetin 2024’te duyurduğu 10 milyar euroluk “Zukunftsfonds”, AI ve yeşil teknoloji start-up’larını destekliyor. Vasıflı iş gücü açığını kapatmak için 2023’te başlayan puan bazlı göç sistemi ve mesleki eğitim programları, demografik sorunlara çözüm sunabilir. Almanya’nın yüksek kalite standartları, güçlü eğitim sistemi ve sanayi altyapısı, onu AI ve yeşil enerji gibi alanlarda lider yapabilir. Çin ve ABD ile rekabette, AB’nin AI Yasası gibi etik düzenlemeler, Almanya’yı güvenilir bir ortak olarak öne çıkarabilir. Yeşil enerji ihracatı, özellikle hidrojen teknolojisi, Japonya ve Güney Kore gibi pazarlarda Almanya’yı lider yapabilir.

Almanya, tarih boyunca krizleri reformlarla aştı. Günümüzde enerji maliyetleri, demografik sorunlar ve teknolojik gecikmelerle sıkışmış olsa da, AI tabanlı teknolojik devrim ve yeşil enerjiye odaklı reformlarla bu tıkanıklığı kırabilir. Bürokrasiyi azaltır, yatırımları hızlandırır ve dijitalleşmeyi yaygınlaştırırsa, önümüzdeki yüzyılda da Avrupa ve dünyanın ekonomik liderlerinden biri olarak kalabilir. Bu vizyon, Almanya’nın geçmişteki başarılarına ve mevcut potansiyeline dayanarak gerçekçi bir yol haritası sunuyor.

Ant Gökçek, 20 Temmuz 2025 - Vilnius